نام سوله به گوش هر آن کس که گرایشی هر چند اندک به مقوله صنعت داشته یا دارد، آشناست. اما اهالی صنعت بیش از همگان به کارایی وسیع این سازه ارزشمند واقف هستند؛ سازه ای عظیم الجثه که با هدف پوشش نیازهای صنایع سنگین و گروه های تولید انبوه ساخته می شود و بر همین اساس، یک پروژه عمرانی عظیم به شمار می آید.

به جز فونداسیون که عرصه غلبه بتن بر فولاد را در اجرای بتن مسلح است، در سایر مراحل ساخت سوله ، تقریباً صد درصد پروژه با فولاد و اجزای فولادی پیش می رود. ستون ها و صفحه ستون ها، رفترها، استرات ها، لاپه ها و پرلین ها، اجزای اصلی تشکیل دهنده اسکلت فلزی سوله هستند که با کمک مهاربند هایی نظیر سگراد (میل مهار)، بادبند، سینه بند و ... که در قامت اجزای فرعی سوله قد علم می کنند، کار ساخت سوله را تکمیل می کنند.

ساخت سوله در پنج گام

گام اول – مشتری به شرکت سوله سازی مراجعه نموده، مختصات زمین، ابعاد و مشخصات سوله مورد نظر را عنوان می کند.

گام دوم – آماده سازی زمین (تسطیح، تراز و شیب بندی) صورت می پذیرد و فونداسیون اجرا می شود.

گام سوم – همزمان با گام دوم، تدارک نقشه های سوله (موسوم به شاپ دراوینگ) توسط تیم زبده طراحی سوله، انجام می شود.

گام چهارم – ساخت قطعات سوله نظیر تیر، رفتر و ... با دقت بالا و تلرانس پایین، از روی نقشه ها در دستور کار قرار می گیرد.

گام پنجم – اجزای سوله به محل نصب سوله ارسال می شوند و کار مونتاژ اسکلت فلزی در مدت معین و با سرعت بالا، به اتمام می رسد.

گام ششم – در صورت تمایل مشتری، کار پوشش دیوارها (بلوک سیمانی – ساندویچ پانل) و پوشش سقف (پروفیل زد – عرشه فولادی و ...) انجام می شود.

گام هفتم – دفتر محاسبات سوله که حاوی کلیه اطلاعات ساختاری سوله است، تحویل خریدار می شود و پروژه به اتمام می رسد.

کاربرد سوله از این منظر حائز اهمیت است که صنعت همیشه نقش به سزایی در اقتدار یک کشور ایفا می نماید و چنانچه این بخش به درستی کار کند، بسیاری از مشکلات کشور هم در حوزه اشتغال هم در تأمین نیازهای داخلی مرتفع خواهد شد. در واقع تراز اقتصادی یک کشور از وضعیت حاکم بر صنایع آن تأثیر می پذیرد.

بر همین اساس، در تمام کشورهای جهان بر روی سوله سازی به عنوان یک تلاش زیربنایی در پشتیبانی از صنایع و تولیدات مختلف، سرمایه گذاری می کنند. کسب وکار های متعددی وجود دارد که کاربرد سوله می تواند جانمایی تجهیزات و طراحی خط تولید آنها را بهینه سازی نماید. در ادامه به ذکر نام برخی از این مشاغل و درج توضیح مختصری در خصوص آنها خواهیم پرداخت.

- صنایع وابسته به ساختمان

برای ساخت یک ساختمان و تکمیل صفر تا صد این بنا، گروه های مختلفی به عنوان تأمین کننده باید دست به دست هم دهند و همکاری نمایند. کارخانجات تولید انواع پروفیل آهن نظیر قوطی، نبشی و ناودانی چه در تکمیل اسکلت و چه به منظور ساخت درب و پنجره ها را می توان در سوله کارگاهی جانمایی نمود. گروه های تولیدی پوشش های کف و سطوح نظیر سنگ، موزائیک، کاشی و سرامیک نیز می توانند فضای لازم برای پیشبرد تولیدات خود را با خرید سوله تأمین نمایند.

- صنعت مواد غذایی

به دلیل گره خوردن فعالیت این صنایع با سلامت بشر که مقوله ای بسیار مهم است، راه اندازی و تجهیز تولیدی مواد غذایی با دقت و وسواس بیشتری صورت می پذیرد. سوله صنایع غذایی را می توان با ابعاد مناسب و مطابق با میل و نظر مشتری، در یک زمان بندی مناسب و ایده آل تحویل داد. اصلا بیایید کمی عقب تر برویم. این صنعت نیاز به مواد اولیه با کیفیت و بهداشتی دارد. سوله گاوداری فری استال که منطبق با استاندارد روز دنیا ساخته و پرداخته می شود، نیاز صنایع غذایی به گوشت تازه و با کیفیت را پاسخگو است. سوله مرغداری نیز می تواند نیاز تولیدکنندگان به گوشت سفید مرغوب را تأمین نماید.

- تأمین قطعات و قطعه سازی

هر صنعتی با انبوهی از ماشین آلات و دستگاه های کوچک و بزرگ سر و کار دارد که به مرور دچار خرابی و استهلاک می شوند. لذ نیاز به تعمیرات و نگهداری بصورت دوره ای و با زمان بندی مشخص حس می شود. یک سوله کارگاهی می تواند میزبان خوبی برای قطعه سازان و تولید کنندگان لوازم یدکی باشد تا صنعت کشور را از واردات قطعات یدکی بی نیاز نماید.

امروزه در صنعت سوله سازی و در بخش طراحی سوله، این نرم افزار های تخصصی هستند که حرف اول و آخر را می زنند. کلیه جزئیات طراحی با دقت بسیار زیاد و با وضوح بالا، در محیط های نرم افزاری کاملاً گرافیکی و پویا طراحی می شوند و واسط کاربری مناسبی هم دارند. در این مقاله قصد داریم معرفی سریعی از برخی نرم افزارهای طراحی سوله داشته باشیم.

طراحی سوله با سپ (SAP)

نرم افزار SAP2000 یک نرم افزار نام آشنا در نزد دانش آموختگان مهندسی عمران است که طراحی سوله را می توان بر بستر این محصول شرکت CSI به انجام رساند. تحلیل استاتیکی و دینامیکی اجزای مختلف سوله اعم از تیر، ستون، قاب ها و رفترها را می توان در این نرم افزار با سهولت بالا تعریف نمود. کلیه تحلیل های خطی و غیر خطی را نیز شامل می شود.

طراحی سوله با تکلا استراکچر (Tekla Structures)

نرم افزار تکلا یا همان نرم افزار محبوبی که گاه با نام Xsteel از آن نام برده می شود، دومین نرم افزاری است که با کمک آن می توان انواع سوله اعم از سوله اسکلت فلزی و اسکلت بتنی را طراحی نمود. نکته جالب توجه اینکه کلیه مقاطع پروفیل پر مصرف در ایران، در این نرم افزار قابل تعریف هستند و خروجی های سه بعدی و دو بعدی آن، از نقاط بارز این برنامه طراحی سوله به شمار می آید.

طراحی سوله با ای تبس (ETABS)

نرم افزار ایتبس را احتمالاً می شناسید!

همان نرم افزار نام آشنای اهالی عمران و سازه که کاربرد بسیار گسترده ای در طراحی نقشه های ساختمانی با کاربری های مختلف دارد. تمامی اجزای ساختمانی برای این نرم افزار کاملاً قابل تشخیص هستند؛ تیر مرکب، قاب فولادی، قاب بتنی، ستون های اصلی، تیر ها و رفتر های سقفی، همه و همه را می توان با وضوح بالا و اعمال کلیه جزئیات، در ایتبس به تصویر کشید.

چنانچه از اهالی صنعت هستید و به مشاغل صنعتی و تولیدی اشتغال دارید، حتماً با مفهوم سوله صنعتی و کاربردهای بسیار گسترده و متنوع آن آشنایی دارید. آنچه در این میان ممکن است گنگ باشد، مفهومی تحت عنوان سوله کارکرده است که در این مقاله، قصد داریم کوتاه در مورد آن اطلاعاتی را ارائه کنیم. سوله یک سازه مدولار سه بعدی است که الزاماً به صورت مسقف طراحی و ساخته می شود. منظور از سازه مدولار، سازه ای است که از تکرار قاب های یکسان و مشابه در یک راستای ثابت که طول سوله نامیده می شود، به تعداد مقتضی ساخته می شود. اگر کارفرما با مفهوم سوله کارکرده آشنایی کافی نداشته باشد، ممکن است دچار بدفهمی شده و نسبت به این نوع از سوله، بی اعتماد گردد. اما با ارائه یک تعریف شفاف و صریح، می توان این احساس کاذب را مرتفع نمود.

سوله کارکرده و سوء تفاهم در مورد آن

شاید در سراسر زندگی این گونه مرسوم باشد که اجناس نو خوب هستند و اقلام دست دوم، در گذر زمان دچار افت کیفیت شده و کارایی قبل خود را ندارند. ممکن است این ادعا در خصوص طیف وسیعی از کالاها درست باشد، اما قطع به یقین سوله از این قاعده پیروی نخواهد کرد و اصطلاح سوله کارکرده، نباید موجب فریب اذهان عمومی شود.

لفظ کارکرده در اینجا به معنای پیش ساخته است و اشاره به سوله ای دارد که قطعات آن از قبل ساخته شده، اما بنا به دلایل مختلف، هنوز مورد استفاده قرار نگرفته اند. در واقع چون کار ساخت قطعات سوله به پایان رسیده است، این نوع از سازه را به نام سوله کارکرده می شناسند و میان آن با سوله نو، تفاوت قائل هستند. اما چه می شود که چنین اتفاقی در صنعت رخ می دهد؟

گاهی پیش می آید که مشتری پس از سفارش سوله مد نظر خود و در مراحل پایانی، منصرف می شود و به هر دلیل، قرارداد به مرحله اجرا نمی رسد؛ این در حالی است که شرکت سوله ساز از چندی پیش اقدام به ساخت قطعات را آغاز نموده است. بدین ترتیب مقداری قطعه آماده در کارخانه انبار می شوند که تحت عنوان سوله کارکرده، با قیمت پایین تر از سوله نو به فروش خواهند رسید.

حالت دیگر به یک سیاست تولید خاص اشاره دارد که از سوی برخی شرکت های سوله سازی مورد توجه قرار می گیرد. بدین صورت که به منظور جلو انداختن کار و بالا بردن قدرت پاسخگویی به نیازهای مشتری، برنامه پیش تولید قطعات سوله را در دستور کار قرار می دهند. این قطعات که عمری کمتر از 6 ماه دارند، تحت عنوان سوله کارکرده و با قیمت بسیار اقتصادی به مشتری عرضه می شوند و کار نصب آنها در اندک زمانی به انجام خواهد رسید.

برای آن گروه از مدیران صنعتی و صاحبان مشاغل تولیدی که قصد ندارند هزینه زیاد و زمان طولانی برای خرید سوله متقبل شوند، سوله کارکرده می تواند بهترین و اقتصادی ترین بسته پیشنهادی باشد.

تقریباً تصویر روشنی از سوله صنعتی و مشخصات کمی و کیفی آن در ذهن همگان هست. اما شاید مفهومی چون سوله استاندارد نیازمند قدری توضیح و شفاف سازی بیشتر باشد. تمام مدیران مشغول به فعالیت در بخش صنعت و تولید، چه یک محصول کامل را تولید و عرضه کنند و چه به عنوان تأمین کننده به تولید قطعات برای سایر مشاغل اهتمام ورزند، همیشه و در همه حال به این امر واقفند که تهیه و تدارک یک فضای فیزیکی استاندارد، به منظور سر و سامان دادن به تولید و تجهیزات، امری ضروری و غیر قابل اجتناب است. سوله سازی حرفه ای و اصولی که گاه با لفظ چیدمان مبتنی بر فرآیند نیز به آن اشاره می شود، یکی از الزامات دستیابی به تولید ناب در دنیای امروز قلمداد می گردد که شرکتها و کارخانجات موفق، توجه ویژه به آن دارند.

این که صرفاً به منظور کاهش هزینه ها اقدام به خرید سوله ارزان و سبک شود، اقدام درستی نیست و معمولاً مدیران پخته و با تجربه واحدهای بزرگ صنعتی، این گونه تصمیم نمی گیرند. بودجه ای که شرکت برای خرید سوله در نظر می گیرد، می بایست به مسیری درست هدایت شود و این مسیر، تنها به سوله استاندارد ختم می شود. گاه اندکی هزینه بیشتر در امروز، می تواند از خسارات جبران ناپذیر ناشی از تخریب یا آسیب بخشهایی از سوله در آینده جلوگیری نماید. تازه این تنها هزینه ای نیست که استفاده از سوله های نامرغوب به مدیران تحمیل می نماید؛ هزینه توقف خط و وقفه در تولید، به مراتب بیشتر و آسیب زا تر از جبران خرابی های سوله بی کیفیت است. لذا مشاهده می کنید که از همه لحاظ، تهیه یک سوله استاندارد تا چه میزان می تواند مهم و ضروری باشد.

تعریف سوله استاندارد و مشخصه های آن

سازمان نظام مهندسی دستورالعمل مشخصی برای ساخت سوله صنعتی دارد که همه سوله سازان موظف به رعایت آن هستند. این آیین نامه بندهای متعددی دارد که در این جا، صرفاً به چند مورد از مهم ترین موارد آن اکتفا می کنیم:

• زمین محل احداث باید به خوبی زیر سازی شده و فونداسیون مربوطه، با توجه به وزنی تخمینی سازه نهایی، انتخاب و اجرا گردد.
• جنس قطعات فولادی به کار رفته در اسکلت فلزی، می بایست از فولاد مرغوب و با کیفیت انتخاب شود.
• سازنده موظف است کلیه موارد اعم از ابعاد و اندازه ها و نقشه ها و فهرست اقلام مصرفی را در دفترچه محاسبات سوله قید نماید.
• کیفیت مصالح و متریال و کیفیت فرآیند ساخت و نصب قطعات باید در چند مرحله مورد بازرسی قرار گرفته و تأییدیه بگیرد.
• و ...

برای آنکه بتوان سازه نهایی را یک سوله استاندارد نامید، لازم است تمام مراحل نظیر نقشه برداری و آماده سازی زمین، طراحی و تدوین نقشه ها، تأمین فولاد و ساخت قطعات، و در نهایت نصب سوله با دقت بالا و منطبق بر دستورالعمل های مصوب انجام پذیرد.